Spis Wystawców

Współczesny stan Rolnictwa z ziemi Piortkowskiej.

Jakkolwiek przemysł Królestwa Polskiego koncentruje sią przeważnie w okolicy, którą obecnie reprezentuje wystawa, niemniej jednak i rolnictwo w Ziemi Piotrkowskiej stanowi potążną gałąź wytwórczocici okrągu. Cała Polska wogóle, nosi na sobie wyraźnie cechą kraju par exelance rolniczego i z tego wzglądu stan rolnictwa i jego rozwój winien podlegać poważnej opiece i poparciu, przedewszystkiem samego społeczeństwa, a także i instytucyi i organów-zarządów dobra publicznego, o ile takowe w myśl dobra kraju, sprawami ogólnemi kierować zamierzają.

Ważne znaczenie rolnictwa okolicy uwydatnia sią w zestawieniu cyfrowem: Ogółem cała przestrzeń jaką obejmuje Ziemia Piotrkowska (gubernia) wynosi 1,856,752,69 morgów; z tego użytki rolne stanowią: 1,212,715,39 morgów czyli 64,77 procent; łąki, pastwiska i ziemie nieuprawne 243,070,51 morgów, czyli 13,64 procent; lasy 309,158,12 morgów czyli 16,59 procent; nieużytki 91,808,66 morgów czyli piąć procent. Na tej przestrzeni zamieszkuje 1.732.627 osób według wykazu za rok 1906. Ścisłe rozsegregowanie ogółu ludzkości Ziemi Piotrkowskiej, na poszczególne kategorye według sposobu życia, przedstawia trudność niezmierną, wobec czego posiłkować sią należy szematycznem obliczeniem podziału na ludność miejską i wiejską, wliczając do tej ostatniej mieszkańców małych miasteczek i osad.

Według ostatnich urządowych danych wzglądnej zresztą ścisłości, ludność wsi, osad i małych miasteczek stanowi 67.9 procent, miejska natomiast wynosi 32.1 proc. Stosunek zatem procentowy ludności żyjącej z pracy na roli, nawet po odliczeniu ludzi zajmujących sią w miasteczkach i osadach rzemiosłami, handlem, wolnych zawodów, wynosi prawie 2/3 ogółu ludności w okrągu.

W odmiennym nieco oświetleniu wypada stosunek przemysłu do rolnictwa, o ile rozważać go bądziemy pod wzglądem gospodarczym i siły wytwórczej. Ekonomiczne znaczenie przemysłu, dziś", wobec słabo jeszcze rozwiniątej techniki rolnej, nie pozwala rolnictwu stanąć na tej wyżynie wytwórczości, na jakiej stać winien, tak ze wzglądu na obszar terytoryum, warunki naturalne, dosyć sprzyjające i procentową) przewagą ludności rolniczej.

Własność rolna folwarczna zajmująca ogółem 787,864,69 morgów czyli 36.4 proc., pod wzglądem techniki a wiąc i swej siły wytwórczej, przedstawia jeszcze bardzo wiele do życzenia; a znacznie gorzej, wprost w zaniedbaniu, znajduje sią gospodarka drobna, zajmująca ogółem 1,060,000 morgów czyli 57.1 proc. W takim stanie, wytwórczość rolna okolicy wykazuje w kilkakroć mniejszą wartość aniżeli by mogła, gdyby stan kultury rolniczej odpowiadał społecznym wymaganiom nauki i specyalnej wiedzy. Przeciąciowo wydajność z morga główniejszych produktów rolnictwa wynosi: pszenicy 6,85 korcy; żyta 5,60 korcy; jączmienia 6,80 korcy; o wsa 8,17 korcy; ziemniaków 58,63 korcy; buraków 80,25 korcy; siana 52,30 centnarów; niemniej również i ilość inwentarza żywego okazuje sią liczebnie bardzo skromnie. Ogólna ilość koni, według danych z przed 6-ciu laty, wynosi 122,226 sztuk, co stanowi przeciątnie 15,2 morgi na jednego konia. Ilość bydła rogatego, według tychże danych wynosiła 270,474 sztuk czyli średnio po 6,09 mórg na jedną sztuką.

Taki jest stan rolnictwa w Ziemi Piotrkowskiej w cyfrach ogólnych.

Przyczyny: Braki w organizacyi zarządzeń dobra ogólnego, przestarzałe prawa i przeżytki w instytucyach społecznych; istnienie serwitutów, szachownice, brak dogodnej komunikacyi, ogólny nizki stopień oświaty i zupełny brak szkół rolniczych i utrudnienia możności zdobywania wykształcenia fachowego, wreszcie do niedawna, absolutna niemożebność zrzeszania sią, dla wspólnego materyalnego i moralnego dobra.

Potrzeby: Zniesienie wielu krąpujących dziś praw odnośnie pojedyńczej jednostki i grup społecznych. Wprowadzenie nowych norm w technice zarządu dobrem publicznem. Rozszerzenie oświaty ogólnej i rozwiniącie instytucyi kształcących fachowo Silne poparcie zrzeszeń mających na celu materialny i moralny dobrobyt ogółu. Uporządkowanie komunikacyi, wreszcie cały szereg środków ochronnych i ulepszających.

Przedstawienie dzisiejszego stanu rolnictwa w Ziemi Piotrkowskiej na wystawie stanowi trudność niepomierną. Cała praca oparta wyłącznie na siłach, środkach materyalnych i dobrej woli prywatnej, mierzyć sią musi z tern na co środki i możność pozwalają. Jeżeli wsządzie władze publiczne współdziałają energicznie w popieraniu akcyi organizacyi wystaw, które szczególnie dla postąpu rolnictwa, wykazały i wykazują bardzo dodatnie rezultaty, społeczeństwo Polskie (w Królestwie Kongresowem), tylko w mikroskopijnej mierze z pomocy władz naszych, korzystać jest w możności. Co jednak było możliwe, komitet wystawy postarał sią zebrać, by dać obraz stanu rolnictwa okolicy.

W dziale naukowym ześrodkować mogliśmy tylko nieliczne prace, gdyż brak w Ziemi Piotrkowskiej tak nieodzownych dla normalnego rozwoju okolicy instytucyi jak: szkoły, stacye doświadczalne, organizacyi nauczycieli okrągowych etc. etc. Nieliczne okazy prac są wyłącznie wysiłkiem indywidualnym osób, które po za zwykłemi swemi zająciami, dla ogólnego dobra siły swe skierowują.

Wytwórczość rolnicza okazana w płodach przedstawia wielką różnorodność. Z jednej strony cząsto znakomite rezultaty osiągane w produkcji, znamionują znaczny postąp na polu techniki, z drugiej natomiast, o ile to dotyczy drobnych przeważnie gospodarstw, wykazują wiele do życzenia.

W stanie inwentarza podobnie. Wiele wzorowo prowadzonych stadnin świadczą o wysoko posuniątej hodowli, na ogól jednakże dużo i na tern polu jest do zrobienia.

O hodowli bydła rogatego mówią bardzo dodatnio znakomite obory, lecz niestety za mato liczne, żeby mogły uwydatnić silniej korzystny stan tego działu wytwórczości rolnej w całej okolicy Stan inwentarza drobnego, wysokości swego zadania nie siąga. Ogrodnictwo, sadownictwo i pszczelnictwo okazane są w znacznej przewadze przez znane w całym kraju firmy z głównych centrów tej wytwórczości i o ile dotyczy samej okolicy, przedstawia istotne tylko odbicie stanu, do jakiego je doprowadzono, dziąki staraniom i wysiłkom własnym. Wiele potrzeb w tej dziedzinie wytwórczości przechodzi zaikres indywidualnych wysiłków, świadcząc o konieczności poparcia ze strony instytucyi społecznych władz publicznych.

Licząc sią z potrzebami kraju, szczególnie zaś ogółu ludności wiejskiej, komitet wystawy zainicyował i w czyn wprowadził, urządzenie modelu wzorowej zagrody włościańskiej. (Odnośne wyjaśnienie patrz na str).

Po za szeregiem exponatów, obrazujących wytwórczość okrągu, liczne okazy wystawione przez instytucye i osoby prywatne uzupełniają dział rolniczy. Udział Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskiemu którego Wydział kółek rolniczych, urządził pola doświadczalno-okazowe w celach dydaktycznych, udział Stacyi Doświadczalnych z Sobieszyna i Chruszczewa i kilka innych poważniejszych instytucji związanych z rolnictwem naszem łącznie z osobami prywatnemi składają sią na całość, skromną wprawdzie, lecz według możności i środków rozporządzanych zorganizowaną.

Stanisław Wojciech Tylicki